کتاب وزن موسیقی و شعر

در این پژوهش به بررسی و مطابقت علم ایقاع و عروض پرداخته می‌شود و در این مطابقت، کلیه‌ی نقاط مشترک و شباهت‌های میان آن دو مشخص خواهد شد. سپس ارتباط و هماهنگی میان آن دو در یک قطعه‌ی موسیقاییِ موزون که دارای کلام منظوم نیز است، مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
علم ایقاع، میزان موسیقیِ موزون یا دارای ریتم است. چنان‌که عروض میزان کلام منظوم می‌باشد. ایقاع نیز مانند عروض، به‌طور کلی دارای اوزانی است که این اوزان را، در اصطلاح موسیقی قدیم ایران، ادوار یا ادوار ایقاعی گویند. ادوار ایقاعی از ارکان و ارکان نیز از نقره یا ضربه تشکیل شده‌ که این ضربات معادل حرف در شعر است. زمان‌های میان این نقرات، تعیین‌کننده‌ی وزن ایقاعی هستند.

برای پرداختن به مطابقت میان عروض و ایقاع، به شرح آن‌ها براساس کتاب‌های قدیم موسیقی ایرانی و عروض سنتی پرداختیم؛ که در این راه، کلیه‌ی اشتراکات و شباهت‌هایی که دو علم مذکور در تقسیمات خود دارا هستند اعمّ از تاریخچه، واضع، و نیز گاهی سبب تسمیه‌ی بخش‌های مختلف مورد مطابقت واقع شده است. پس از آن، قطعه‌های موزون در موسیقی را که دارای کلام منظوم نیز هستند، بررسی کرده و نشان داده‌ایم که در هر کدام از قطعه‌ها چگونه وزنی عروضی که وزنِ شعرِ مورد استفاده بوده، با دوری ایقاعی که وزن موسیقایی آن قطعه است با یک‌دیگر هماهنگ شده و قطعه‌ی مورد بحث را به وجود ‌آورده‌اند.
در پژوهش فوق، در حین پرداختن به این اشتراک‌ها، نکته‌ها و پیشنهادهایی نیز با توجه به ایقاع، که قابل استفاده در عروض به‌نظر می‌رسد، همراه با مطابقت بخش‌های مختلف ارائه خواهد شد.
بررسی میزان امکان مطابقت عروض و ایقاع و ظرفیت‌‌هایی که می‌تواند از این مطابقت به‌دست بیاید، از یافته‌های این پژوهش است که به شناخت بهتر موسیقی و وزن درونیِ شعر می‌انجامد و به کاربرد بهتر کلام در موسیقی کمک می‌نماید.
در پایان، ایقاع و عروض را می‌توان از یک سرچشمه دانست که در دو حوزه‌ی شعر و موسیقی پدیدار گشته‌اند، چنان‌که واضع آن دو را نیز یک تن، یعنی خلیل بن احمد فراهیدی می‌‌دانند.

این کتاب توسط انتشارات سوره مهر منتشر شده است. برای خرید کتاب از فروشگاه سازگاه – تخصصی هنر و موسیقی – اقدام کنید.