تصنیف‌های موسیقی ایرانی

تصنیف ساخته غلامحسین درویش و در ماهور است. شعر آن از ملک‌الشعرای بهار و توسط خوانندگان معاصر از جمله نصرالله ناصح‌پور اجرا شده است.

تصنیف ای پادشه خوبان در ابوعطا و بیات اصفهان خوانده می‌شود و شعرش از حافظ است. به دلیل سادگی آن در کتاب دستور سنتور فرامرز پایور به عنوان درس 37 برای مبتدیان آموزش داده شده است.

شعر از ملک‌الشعرای بهار و آهنگ از درویش‌خان است که در جشن مجلس شورای ملی به نفع حریق زدگان شهر آمل در سال 1294 خورشیدی برای اولین بار اجرا شد.

این تصنیف به عنوان اولین تصنیف در دیوان عارف قزوینی و بدون نام دستگاه آن ذکر شده است. تصنیف در رشت و در سال 1277 سروده شده و در دیوان عارف به این نحو به آن اشاره شده است: تقریبا در هیجده سالگی قبل از آمدن به تهران گفته‌ام. این تصنیف در رشت به عشق یک ارمنی‌زاده گفته شده است.

این تصنیف تنها تصنیف عارف قزوینی است که بند دوم آن معروف‌تر است و اغلب آن خوانده می‌شود. به دلیل محبوبیت این تصنیف، اجراهای مختلفی از آن انجام شده از جمله دو اجرا با حال و هوای متفاوت از محمدرضا شجریان ...

تصنیف هزاردستان به چمن در چهارگاه توسط امیرجاهد ساخته شده و اجراهایی از قمرالملوک وزیری و محمدرضا شجریان از آن در دست است.

تصنیف عشق تو آتش جانا در دستگاه ماهور، توسط نورعلی برومند (در کلاس درس) و محمدرضا شجریان، در دو آلبوم مختلف و با دو اجرای مختلف از لحاظ حال و هوا، اجرا شده است. آهنگساز آن حسام‌السلطنه است، اما در برخی منابع علی‌اکبر شیدا عنوان شده است.

تصنیفی در دستگاه ماهور که آهنگساز آن احتمالا علی‌اکبر شیدا است. چندین اجرا از آن موجود است، از جمله اجرای ابوالحسن صبا که در ضبطی خصوصی آن را با سه‌تار نواخته و زمزمه کرده است. اجرای مرضیه از این تصنیف شهرت بیشتری دارد.

این تصنیف در آلبوم شب وصل با صدای محمدرضا شجریان و تار داریوش طلایی در دستگاه ماهور اجرا شده است. علاوه بر آن در روایت عبدالله دوامی از تصنیف‌های قدیمی نیز آمده است. شعر آن از ملک الشعرای بهار و آهنگ از غلامحسین درویش است.

تصنیف مطرب مجلس با شعری از رضا کمال و آهنگ رضا محجوبی در آواز ابوعطا اجرا می‌شود. چندین نمونه از این تصنیف اجرا شده که تنظیم مجید درخشانی و آواز بابک کاردگر و همچنین آواز وحید تاج از معروفترین آن است.

تصنیف گو به ساقی به قول خالقی، نغمه‌اش ترکی بوده و بر روی آن شعر گذاشته شده است. برخی این تصنیف را به عارف قزوینی نسبت می‌دهند اما در دیوان شاعر نیامده است.

تصنیف قدیمی در آواز ابوعطا که با شعری از سعدی خوانده می‌شود و خوانندگان مختلف ابیات مختلفی از این شعر را برای اجرای تصنیف انتخاب کرده‌اند. سازنده تصنیف مشخص نیست.

تصنیف از کفم رها یا با عنوان قرار دل تصنیف سیزدهم از مجموعه تصانیف عارف است و عبدالله دوامی، محمدرضا شجریان، سیما بینا و محمد معتمدی آن را خوانده‌اند. تصنیف در آواز افشاری است و در سال 1292 سروده شده است.

تصنیف آتشی در سینه دارم که برای اولین بار در سال 1315 در گراند هتل تهران واقع در خیابان لاله‌زار توسط قمرالملوک وزیری همراه با تار مرتضی نی‌داود اجرا شد. این اثر به عقیده مرتضی نی‌داود، به همراه تصنیف مرغ سحر، دو تصنیف از بهترین کارهای او با قمرالملوک وزیری است.

یکی از تصانیف محبوب که شعر و آهنگ آن به تاج‌السلطنه و علی‌اکبر شیدا منسوب است و از مجموعه آثار ضبط شده بر روی صفحه، نسخه آواز رضاقلی تجریشی (یا حسین طاهرزاده) همراه با کمانچه باقرخان و ارگ مشیرهمایون شهردار و در زمان معاصر اجرای رضوی سروستانی، محسن کرامتی، پریسا و ... در دست است.