تصنیف‌های موسیقی ایرانی

تصنیف قدیمی چون به زلف خویش یا تا به زلف خویش با شعر فروغی بسطامی که در آواز بیات اصفهان خوانده شده و در روایتی دیگر در مخالف سه‌گاه و کمی تغییرات در شعر خوانده می‌شود. حال و هوای این دو روایت با یکدیگر متفاوت است اما شعر و گردش کلی نغمات مشابهت زیاد دارد.

تصنیف ساقی ساقی ساقی از جمله تصانیف قدیمی است که سازنده آن معلوم نیست. شعر آن از فروغی بسطامی است و در مایه رنگ فرح در دستگاه همایون خوانده می‌شود. به دلیل قدیمی بودن آن، قسمت دوم تصنیف در روایت‌های مختلف با اشعار متفاوتی خوانده شده و مشخص نیست کدامیک روایت قدیمی‌تری است.

یکی از تصنیف‌های سروده محمدعلی امیرجاهد در آواز دشتی است که نسخه‌ای با صدای ایشان از آن به یادگار مانده است.

یکی از تصنیف‌هایی که توسط جواد بدیع‌زاده خوانده شده و از خوانده‌های مشهور اوست، تصنیف مرغ بی‌آشیان است و نسخه دیگری از این تصنیف نیز با صدای قمرالملوک وزیری در دست است.

تصنیف نرگس مست در دستگاه شور و شاعر و آهنگساز آن محمدعلی امیرجاهد است. یکی از اجراهای این تصنیف با آواز قمرالملوک وزیری و تار مرتضی نی‌داود ضبط شده است.

تصنیف چشم رضا و مرحمت توسط محمدرضا شجریان در آلبوم غوغای عشقبازان خوانده شده و در دستگاه ماهور قرار دارد.

تصنیف افتخار همه آفاق از عارف قزوینی یکی از تصانیف مشهور در دستگاه سه‌گاه است که توسط اساتید مختلفی اجرا شده و هر اجرا حال و هوای مخصوص به خود را دارد. تصنیف چندین بخش دارد که یکی از قسمت‌های آن بیشتر خوانده شده و شعر آن در این مطلب آمده است.

یکی از معروف‌ترین تصانیف عارف قزوینی در دستگاه شور و در مایه شهناز است که توسط اساتید قدیم و معاصر مختلفی از جمله عبدالله دوامی، ابوالحسن اقبال آذر، اصغر بهاری، غلامحسین بنان، محمدرضا شجریان و بسیاری دیگر اجرا شده است.

تصنیف جان من گفتمت از ساخته‌های محمدعلی امیرجاهد است و یکی از نمونه‌های ضبط شده از این تصنیف با آواز قمرالملوک وزیری به یادگار مانده است.