انواع فرم‌های موسیقی ایران کدام است؟

در حدود سال‌های حیات درویش‌خان، موسیقی معمول شامل قطعات آوازی، چهارمضراب، رِنگ، آواز ضربی و تصنیف بود. در درجه اول، ردیف آوازها بود که نوازنده‌ای می‌نواخت و آوازخوان همان را می‌سرایید چون وزن مشخص نداشت، امکان همراهی چند نوازنده نبود. بعضی از خوانندگان که ضرب می‌گرفتند، یک آوازی می‌خواندند که وزن داشت و آن را آواز ضربی می‌نامیدند. به این ترتیب که وزن معینی را در نظر می‌گرفتند و غزلی را روی گوشه‌های مهم ردیف می‌خواندند. وزن معمولا 8/6 بود. ضربی‌ها که شامل تصنیف و رِنگ بود را چند نوازنده می‌توانستند با هم بنوازند. تصنیف‌های معمول از شیدا بود و هر دستگاه رِنگ مخصوص خود را داشت مانند ضرب اصول شور، حربی ماهور، دلگشا سه‌گاه، لزگی و حاشیه در چهارگاه، فرح در همایون، فرح‌انگیز در بیات اصفهان و شهرآشوب در چهارگاه و شور. برخی گوشه‌های ضربی در میان آوازهای دستگاه‌ها هم بود مثل کُراوغلی در مقدمه ماهور، ساقی‌نامه ماهور، صوفی‌نامه اصفهان، نستوری نوا، گریلی شور و کرشمه در اغلب آوازها، زنگوله و نغمه در راست پنج‌گاه و چهارپاره حجاز در ماهور. گذشته از نغمات فوق، چهارمضراب هم معمول بود که زمینه آن از یک برداشت کوچک به نام پایه شروع می‌شده و در پرده‌های مختلفِ آواز پرورش می‌یافته و به زیر و بم می‌رفته است. پس از مشروطیت و به واسطه آزادی اجتماعات و تشکیل ارکسترهای بزرگ‌تر و شنونده‌های بیشتر، پیش‌درآمد هم در ابتدای موسیقی ارکسترها اضافه شد. (سرگذشت موسیقی ایران، روح‌الله خالقی، ج1ص244)