توضیحات

نوازندگی سنتور برخی ایرادات متداول

نوازندگی سنتور برخی ایرادات متداول، شامل چهار نکته است. این چهار نکته معمولا جزو سوالات هنرجویان به ویژه در سطح مبتدی است. زمانی که با اولین درس‌ها از کتاب دستور سنتور با موقعیت‌های مختلف سنتور آشنا می‌شوند. یکی از ایرادات بسیار متداول در زمان تغییر موقعیت در سنتور رخ می‌دهد. اینکه از کدام نت فا و کدام نت می استفاده کنیم. و در بالارفتن یا پایین‌رفتن‌ها چطور از انتهای یک موقعیت به ابتدای موقعیت دیگر برویم. سرانجام اینکه نت جایگزین چیست و چگونه استفاده می‌شود.

این سوالات و ایرادات به ویژه به واسطه ساختمان سنتور 9 خرک پدید می‌آید. در هنگام آموزش، تصویر نحوه حرکت در جملات پایین رونده یا بالا رونده موسیقی در ذهن هنرجو نقش می‌بندد. گاهی اوقات این تصویر بر منطق موسیقایی استفاده از نت‌ها در مُدهای مختلف تقدم می‌یابد و از این نظر هنرجو طوطی‌وار از نت‌ها استفاده می‌کند، بدون آنکه به موسیقی بیاندیشد. توضیح اینکه، مثلا در تار یا سه‌تار یک ملودی زیرشونده به صورت یک خط مستقیم و با حرکت دست نوازنده در طول دسته ساز انجام می‌شود. اما در سنتور برای حرکت از مثلا نت دو سفید به نت سل پشت خرک، باید مسیری منحنی‌شکل طی شود و همین ذهن نوازنده سنتور را از منطق جمله‌بندی موسیقی ایرانی دور می‌کند. این ویدیو تلاشی است برای پاسخ به پرسش‌ها در این زمینه.

چهار مسئله‌ای که در این ویدیو توضیح داده شده به شرح زیر است:

  • نحوه و قاعده استفاده از خرک 9 و 1 که هر دو نت فا هستند چیست؟
  • آیا این قاعده در مورد خرک 8 و 1 که هر دو نت می هستند هم صادق است؟
  • زمان تغییر موقعیت در سنتور چگونه راست و چپ تغییر می‌کند؟
  • چگونه و چه زمان از نت جایگزین باید استفاده کرد؟

استفاده از خرک‌های هم نام (نت فا و می)

معمولا وقتی از موقعیت سفید به سمت زرد (نت‌های بم‌تر)، یا به سمت پشت خرک (نت‌های زیرتر) حرکت می‌کنیم، هنرجو به ویژه در ابتدای دوران آموزش، با چالش‌ها و سوالاتی مواجه می‌شود. نکته این است که در سنتور، خرک 9 و 1 (نت فا) هر دو یک صدا دارند و مجاز به استفاده هر یک از این دو هستیم، مگر آنکه در نت قطعه برای ما مشخص شده باشد که باید از کدام خرک استفاده کنیم.

این اختیار در مورد خرک‌های 8 و 1 که هر دو نت می هستند صادق نیست. یکی از ایرادات متداول در حرکت از یک موقعیت به موقعیت دیگر همین جاست. زمانی که هنرجو پس از خرک اول پشت خرک (می کرن) بجای آنکه به نت ر (خرک هفتم سفید) بیاید، به نت می بمل (خرک هشتم سفید) می‌آید که اشتباه است. در ردیف‌های موسیقی ایرانی تقریبا هرگز به صورت متوالی از دو نت می (کرن و بمل) استفاده نمی‌کنیم. نت ر کرن (خرک اول پشت خرک) معمولا در مُدهای اوج دستگاه‌ها و آوازها استفاده می‌شود (مثلا مخالف سه‌گاه)، در حالی که برای فرود پس از آن از نت می بمل (خرک هشتم سفید) استفاده می‌کنیم (مویه سه‌گاه).

ویدیوی کامل را همینجا مشاهده کنید: