آشنایی با موسیقیدانان ایرانی

در بخش آشنایی با موسیقیدانان ایرانی، هر یک از موسیقیدانان، نوازندگان، خوانندگان و سایر افراد تأثیرگذار و مشهور در تاریخ موسیقی ایرانی به صورت خلاصه معرفی می‌شود. تلاش شده تا علاوه بر شرح حال مختصر هر هنرمند، فهرستی اجمالی از فعالیت هنری، شاگردان، خاطرات و نظرات دیگر موسیقیدانان درباره او، آثار و نمونه صوتی از هنر هر موسیقیدان نیز ارایه شود. علاوه بر هنرمندان و موسیقیدانان، نهادها و مکاتب تأثیرگذار در تاریخ موسیقی ایران نیز در این قسمت معرفی می‌شود. این اطلاعات به مرور زمان تکمیل می‌شود و منابع نیز برای مطالعه بیشتر در پایان هر نوشتار آمده است.

هنرمندان و موسیقیدانان

ارسلان درگاهی
در میان بزرگان سه‌تارنوازی، صدا و سبک نوازندگی درگاهی متفاوت است اما به عنوان یکی از نوازندگان شاخص سه‌تار در سده اخیر، کمتر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است.
مرتضی نی‌داود
مرتضی‌خان نی‌داود ساخته‌های زیادی از پیش‌درآمد، چهارمضراب، تصنیف و رنگ دارد و از نسل اول آهنگسازان موسیقی ایرانی محسوب می‌شود. موسیقی مرغ سحر، آتشی در سینه دارم جاودانی و ماه من، شاه من از اوست.
ابداع فرم پیش‌درآمد
ممکن است پیش‌درآمد سابقه‌ی قدیم‌تری داشته باشد، چنانکه در ردیف موسیقی که مخبرالسلطنه از روی سه‌تار منتظم‌الحکما نوشته، در قسمت همایون، قطعه‌ای است به نام پیش‌درآمد محمدصادق‌خانی. اما آنچه مسلم است مبتکر پیش‌درآمد به سبک امروز، درویش‌خان است.
میرزاحسینقلی
در وصف او همین بس که به او لقب خداوند تار داده‌اند و او را تأثیرگذارترین نوازنده تار اواخر قاجار دانسته‌اند.
حسین طاهرزاده
طاهرزاده در مورد سبکش می‌گوید: گذشتگان دو تحریر بیشتر نداشتند، من سعی کردم تنوع تحریر پیدا کنم و از همه مهم‌تر چون با فونوگراف سروکار داشتم و صدای خود را می‌شنیدم، در صدد اصلاح نواقص آوازم برآمدم...
غلامحسین درویش
در سال 1251 در یکی از خانواده‌های متوسط شهر تهران به دنیا آمد. پدرش حاجی بشیر اهل طالقان بود و به موسیقی آشنایی اندکی داشت و سه‌تار می‌نواخت...
باقرخان رامشگر
باقرخان رامشگر، اهل اصفهان و از شاگردان موسی کاشی و داماد آقاحسینقلی است ...
میرزاعبدالله فراهانی
برجسته‌ترین اجرا کننده سه‌تار، میرزاعبدالله، پسر علی اکبر، و شاگرد پسرعموی خود آقا غلامحسین است ...
محمدصادق‌خان سرورالملک
محمدصادق سرورالملک ملقب به رئیس از نوابغ موسیقی در زمان خود بوده و علاوه بر سنتور در نواختن دیگر آلات موسیقی، از جمله سه‌تار و پیانو مهارت داشته است. او نخسین کسی است که تغییر کوک را در پیانو، به طوری که اجرای نواهای ایرانی با آن امکان‌پذیر باشد مرسوم کرد.
غلامحسین فراهانی
آقا غلامحسین برادرزاده آقا علی‌اکبر فراهانی است که تار و ردیف موسیقی را از ایشان فراگرفته و به فرزندان آقاعلی‌اکبر انتقال داده است. او پنجه و مضرابی سریع و تند و ریزی مرتب و متوالی داشت که شنونده‌ای که از خارج مجلس می‌شنید گمان می‌کرد آرشه روی سیم می‌کشند.
مکتب سنتورنوازی حبیب سماعی
حبیب همیشه خود می‌گفت که فقط قباد ظفر، مرتضی عبدالرسولی و نورعلی برومند شاگردان واقعی او هستند و بقیه جز مدت کوتاهی با او کار نکرده‌اند. به این فهرست مهدی ناظمی، ابوالحسن صبا، حسین یاحقی و ابراهیم منصوری را نیز باید افزود ...
آثار حبیب سماعی
در میان صفحات حبیب، صفحه شور و گریلی از بقیه شهرت بیشتری داشته و تا حدود سال 1336 نیز (30 سال بعد از ضبط و انتشار آن‌ها) هنوز طرفداران زیادی داشته است.
حبیب سماعی
حبیب هیچ‌گاه قطعه‌ای تکراری نمی‌زد و هیچ دستگاهی را مکرر شروع و تمام نمی‌کرد. از صد بار که سماعی همایون نواخته است دو درآمد یکسان و دو شروع یکسان از او شنیده نشده است...
علی‌اکبر فراهانی
یکی از معروف‌ترین نوازندگان تار در اواخر سلطنت محمدشاه و اوایل ناصرالدین شاه، علی‌اکبرخان فراهانی است. او در جوانی به تهران مهاجرت می‌کند و در زمان امیرکبیر به دربار ناصری راه می‌یابد و با استعدادی که از خود نشان می‌دهد در صدر موسیقیدانان درباری قرار می‌گیرد.
یحیی تارساز
هوانس آبکاریان معروف به یحیی تارساز فرزند خاچیک نجارباشی از ارامنه اصفهان بود. او تکنیک تارسازی را نسبت به پیشینیان خود پیشرفت می‌دهد و خوش صدایی و خوش ساختی از مشخصه‌های تارسازی اوست.
محمد مجرد ایرانی
حاج‌آقا محمد مجرد ایرانی یکی از تأثیرگذارترین شخصیت‌ها در حوزه آموزش و پرورش موسیقیدانان اواخر دوره قاجار است. او نقش بارزی در شناخت و معرفی استعدادهای موسیقی به جامعه موسیقایی آن دوران داشته است. منزل او محفل موسیقی و محل جمع‌شدن موسیقیدانان زمان بوده است.