خرید سنتور: سوالات متداول

برخلاف نظر برخی، سازنده سنتور اهمیت زیادی دارد! نه از این جهت که نام او به عنوان برند تجاری تعیین کننده است. بلکه از این جهت که اول، سنتورهای ایشان با ضمانت به‌فروش می‌رود. دوم اینکه وقتی نام سازنده مشخص است، خریدار می‌داند که با چه کیفیتی از ساز سنتور مواجه است. برخی از سازندگان حوصله، دقت و تعهد اخلاقی بیشتری نسبت به سازی که عرضه می‌کنند دارند. از سوی دیگر هیچگاه تنها به نام سازنده یا تعداد مُهرهای سنتور برای تصمیم‌گیری در مورد کیفیت صدا اکتفا نکنید. حتما در مورد صدای ساز جداگانه و فارغ از نام سازنده قضاوت کنید.

برخی از سازندگان سنتورهای حرفه‌ای: رضا معمارزاده، محمد عطایی، بیژن سیدعارفی، منوچهر پوریان‌خیر، داریوش سالاری، حمید موسوی، علی غفاری و محسن راسخ
برخی از سازندگان و برندهای تجاری سنتورهای مشقی و نیمه حرفه‌ای: دلشاد، امیرمسعود فلاح، وظیفه‌دوست، رضایی، عرفان سیف، حسن‌نیا، بختیاری‌کیا، غفارپور، ناصر علایی، سعید صادقی، حسین رعنایی، ثاقبی، علیزاده، اسلامی، مجتبی زمانی، داوود غلامی شیرازی، سیروس رضوانی، طنین، پرنیان، تحویلیان.

به زبان ساده، اگر کیفیت صدای ساز طی سالیان بهتر شود، این ساز حرفه‌ایست. ساز حرفه‌ای برای افراد مبتدی و آنها که کم ساز می‌نوازند و به کوک احاطه ندارند، مناسب نیست. ساز مشقی بیش از دو سه سال برای هنرجویان مناسب نیست و پس از آن باید ساز بهتری تهیه کنند. اما می‌توانند میزان علاقه به ادامه موسیقی، کوک و نگهداری ساز را با آن تجربه کنند. ساز نیمه‌حرفه‌ای برای آنها که می‌خواهند از ابتدا با ساز خوش ساخت و خوش صداتری تمرین کنند و آنها که چندین سال است می‌نوازند بهترین گزینه است.

ساز مشقی برای شروع مناسب‌تر است. چون هم ارزان است و هم کوک‌کردن را با آن می‌توانیم یاد بگیریم. کلمه “مشقی” نیز از مشق‌کردن و تمرین روزانه آمده است. برخی هنرجویان مبتدی ترجیح می‌دهند بیشتر هزینه کنند و ساز نیمه‌حرفه‌ای تهیه کنند. این کار

سنتور رطوبتی سنتوری است که برای استفاده در مناطق مرطوب مناسب است و طبق ادعای سازنده هنگام استفاده طولانی از آنها در مناطق مرطوب مثل شمال ایران، آسیبی به ساز وارد نمی‌شود. در این حالت سازنده معمولا از چوبی استفاده کرده که رطوبت دیده و تغییرات چوب در اثر رطوبت توسط سازنده در تراش صفحه در نظر گرفته شده است. در غیر این صورت صفحه روی سنتور در هوای مرطوب در میان‌مدت اصطلاحا کاسه‌ای می‌شود و صدای ساز افت خواهد کرد.
توضیح اینکه صفحه روی سنتور تحدب بسیار کمی به سمت بالا دارد و پس از سیم انداختن این تحدب زیر فشار زیادی قرار می‌گیرد. رطوبت و دما بر این تحدب تأثیر دارند و اگر در اثر هوای مرطوب انحنای صفحه به سمت پایین حرکت کند، چون فشار سیم همچنان وارد است، پس از تغییر در شرایط آب و هوا (تغییر فصل یا تغییر محل نگهداری ساز به آب‌وهوای خشک)، دیگر صفحه با توجه به فشار سیم‌ها نمی‌تواند دوباره به حالت تحدب قبلی بازگردد و این وضع بر صدا تأثیر منفی دارد. اما اگر تحدب صفحه پس از افزایش رطوبت به بالا انجام شود، تأثیر مثبت بر صدا دارد و پس از تغییر شرایط، امکان بازگشت صفحه به حالت قبل وجود دارد. یکی از آثار این تغییر مثبت، افزایش فرکانس سیم‌هاست. مثلا اگر کوک مبنا 440 هرتز باشد، پس از تغییر تحدب به سمت بالا در اثر رطوبت کوک مبنا تا حداکثر 445 هرتز می‌تواند افزایش یابد.

این موارد را حتما کنترل کنید: صفحه رو و زیر برآمدگی یا فرورفتگی (تاب) و ترَک نداشته باشد، فلزات خوردگی و زنگ‌زدگی نداشته باشد، درزها (در کلاف) از هم باز نشده باشد.

همه خرک‌ها باید خوب بخواند، روی همه قسمت‌های ساز بنوازید یا از فروشنده بخواهید برای شما از صدای همه قسمت‌ها فیلم بفرستد. از روی عکس تصمیم به خرید ساز نگیرید.

مُهر ساز اهمیتی ندارد، مهم این است که اهالی موسیقی سازنده را بشناسند. مُهر فقط نشان می‌دهد که آن ساز واقعا توسط آن سازنده ساخته شده است.

چه چیزهایی اهمیت ندارد: احیانا چند سیم پاره شده، کوک نبودن ساز، مدت زمان نواخته شدن با ساز، طرح و نقش اضافه، دست دوم بودن

ویدیوی توضیحاتی درباره خرید سنتور دست دوم

مُهر، علامت تجاری است که سازنده سنتور برای تضمین کیفیت ساز روی آن حک می‌کند. مُهرها هرجای ساز می‌توانند حک شوند و تعداد بیشتر معمولا نشان دهنده کیفیت بهتر ساخت، عمر بیشتر چوب صفحه و قیمت بالاتر است. صرف وجود یک علامت (مُهر) نشانه مرغوبیت نیست و نام سازنده باید برای خریدار شناخته شده و معتبر باشد، در غیر این صورت هرشخصی می‌تواند علامت تجاری روی هر سنتور با هر کیفیتی حک کند.
مُهرِ بیشتر به معنای صدای بهتر نیست. این موضوع بستگی زیادی به سلیقه صوتی ما دارد. اگر سلیقه گوشمان هنوز شکل نگرفته، خرید سنتور با مهرهای بیشتر توصیه نمی‌شود و اگر سلیقه‌ای داریم، در این صورت تعداد مهرها ملاک نیست. حتی ممکن است سازی ارزان‌تر یا با یک مهر، از ساز سه مهر بهتر باشد. اما به طور کلی وقتی سازنده‌ای از تعداد بیشتری مهر استفاده می‌کند، به این معنی است که از نظر او آن ساز کیفیت ساخت و صدای بهتری دارد.

سنتور با کیفیت صدا و ساخت حرفه‌ای بین 3 تا 3.5 کیلوگرم وزن دارد. برخی سنتورهای مشقی تا 4 کیلوگرم هم، احتمالا به دلیل ضخامت کلاف یا استفاده از چوب جوان، وزن دارند. اگر از چوب‌های سالخورده استفاده شود، وزن سنتور نباید قابل توجه باشد. اگر سنتور شما کمی سنگین است احتمال دارد یا چوب کلاف سنتور ضخیم است (که مشکلی در صدا ایجاد نمی‌کند) و یا از چوب جوان برای صفحه رو و زیر استفاده شده است. در این صورت هم در افت صدا مؤثر است و هم احتمال تاب خوردن صفحه در آینده نزدیک وجود دارد.

نمی‌شود دانست مگر چوب‌شناس باشیم یا به حرف فروشنده اعتماد کنیم یا از صدای ساز حدس بزنیم. سنتورهایی که از چوب قدیمی (گردو) ساخته می‌شوند معمولا تعداد مُهر بیشتری دارند. به عبارتی سازنده آن‌ها را با قیمت بیشتری عرضه می‌کند. سازهای با چوب گردوی سالخورده معمول در رده سازهای حرفه‌ای قرار گرفته و قیمت بالایی دارند. در سایر سنتورها به ویژه در سنتورهای مشقی از چوب جوان و با کیفیت معمولی استفاده می‌شود.

تنوع سیم‌های موجود در بازار نسبتا اندک است. معمولا یکی دو مدل سیم سفید، زرد و قرمز در بازار عرضه می‌شوند. سنتورسازان معمولا در متراژ بالا سیم تهیه می‌کنند. در سنتورهای مشقی معمولا از کیفیت سیم‌ها و گوشی‌های نازل‌تری استفاده می‌شود. در مورد گوشی سنتور، تراش آن بیشتر از جنس آن اهمیت دارد. چون باید کوک سنتور را نگه دارد.

سیم‌های زرد و قرمز از لحاظ صدادهی با هم متفاوت هستند. صدای قرمزها بازتر و افسارگسیخته‌تر است و صدای زردها کنترل شده‌تر است. سیم‌های خوب دیرتر زنگ می‌زنند و نشانه زنگ‌زدگی، شکل‌گیری توده‌هایی تیره در طول سیم‌هاست. گوشی‌ها هم باید آبکاری شده باشند و موقع چرخاندن گوشی، نرم بپیچند و پله‌ای نباشند. وقتی می‌چرخانیم و ولشان می‌کنیم، بجای اول بازنگردند.

چوب گردوی سالخورده بهترین ماده اولیه برای ساخت سنتور به ویژه صفحه روی سنتور است. در سنتورسازی از چوب‌های دیگری که بافت محکم و ارتجاعی داشته باشند نیز استفاده می‌شود از جمله از چوب آزاد، افرا، جنگلی قنداقی و راش. باید توجه کرد که انتخاب چوب رگ‌راست، سالخورده و مناسب تنها بخشی از فرایند سنتورسازی است و نحوه تراش صفحه و ضخامت آن، پل‌گذاری و عوامل دیگری نیز در صدای سنتور تأثیر دارند. بنابراین اگر منظور از “چوب متفرقه”، استفاده از چوب افرا و آزاد است، لزوما به معنای نازل بودن کیفیت و صدای سنتور نیست.

اگر گوش شما میان صدای چندین سنتور با قیمت‌های مختلف تشخیص نمی‌دهد که کدام بهتر است، سازهای رده مشقی برای شما مناسب است. اگر بین یک تا پنج سال تجربه نوازندگی و یادگیری موسیقی دارید، سازهای نیمه حرفه‌ای برای شما مناسب است. برخی ترجیح می‌دهند از همان ابتدای سنتور نیمه‌حرفه‌ای خریداری کنند. در این صورت حتما از فرد مورد اعتماد برای خرید ساز کمک بگیرید. سنتورهای مشقی خیلی ارزان هم نخرید!

در مورد سنتور دست دوم توضیحاتی در همین صفحه آمده است. در ویدیوی تصویری هم که برای این موضوع تهیه شده، نحوه ارزیابی سنتور توضیح داده شده است. توجه داشته باشید اگر سازی خوب، زمان زیادی در جایی نامطلوب مثل انباری نگهداری شود، طی آن مدت کوک نشود و با آن نواخته نشود، احتمالا کیفیتش افت زیادی خواهد کرد. بنابراین قبل از خرید به متخصص و معتمد نشان دهید.

اگر هیچ تجربه یادگیری موسیقی ندارید و با خرید ساز می‌خواهید شروع کنید، بهترین گزینه برای شما اعتماد به فروشنده است! هیچ راه مطمئنی وجود ندارد که شخصی که گوشش با موسیقی آشنایی ندارد بتواند در انتخاب و خرید سازِ خوب، درست تصمیم بگیرد. ضمن اینکه به قیمت‌های ساز هم اشراف ندارید و ممکن است سازی را به نسبت کیفیتش گران‌تر بخرید. اگر هم فروشنده مورد اعتماد سراغ ندارید، یک ساز مشقی بخرید. ساز مشقی قیمت و کیفیت پایینی دارد، اما حداقل یکی‌دو سال می‌توان با آن نواخت و نوازندگی و کوک‌کردن را با آن آموخت. پس از آن می‌توانید خودتان ساز با صدای دلخواهتان را انتخاب و به قیمت مناسب و واقعی آن خریداری کنید. دقت کنید ساز مشقی که می‌خرید حتما مُهر و نام سازنده معتبر و مورد تأیید داشته باشد.

اگر از فروشگاه‌های سازفروشی خرید کنید طبق عرف یک هفته فرصت دارید تا ساز خریداری شده را به مدرس یا شخص آگاه نشان دهید و اگر او تأیید نکند، می‌توانید تعویض کنید و یا اگر شرط کرده باشید، می‌تواند ساز را پس دهید.

بهترین رنگ برای سنتور آن است که سطح چوب و منافذ آن را نپوشاند تا بر صدا تأثیر منفی نگذارد. سازهایی که رنگ شده‌اند به احتمال زیاد کیفیت صدای آن‌ها افت کرده و یا سنتورهای خوبی از آب در نمی‌آیند. برای برخی رنگ سنتور اهمیت دارد. اما باید توجه کرد که رنگ‌های غلیظ و تیره بر صدای ساز تأثیر منفی دارد. در میان رنگ‌هایی که سازندگان استفاده می‌کنند تنوع وجود دارد. معمولا لاک الکل یا رنگ‌های طبیعی برای رنگ‌کردن چوب ساز استفاده می‌شود. این رنگ‌ها نقش و نگار چوب را عیان می‌کند. چوب فِردار، پرمگسی و … از جمله نقش چوب‌های گردو، آزاد یا راش هستند که معمولا در سنتورسازی استفاده می‌شود.